Yangın ve Patlama
Yanma kimyasal bir olaydır. Yanma, yanıcı maddelerin belirli bir ısı seviyesinde oksijenle birleşmesidir. Patlama ise ideal karışımda tutuşan parlayıcı maddenin çok hızlı ve kontrol edilemeyen şekilde enerji açığa çıkarmasıdır. Aynı zamanda ve aynı yerde yeterli miktarda ve uygun dağılımda yanıcı malzeme (gaz, buhar, toz vb.) bulunuyorsa, yanma için yeterli oksijen ve hava varsa, tutuşturucu bir kaynak olduğu takdirde patlama ve parlama oluşur.
Havada %21 oranında bulunan oksijen yanma sürecinin temel unsurudur. Oksijen renksiz, kokusuz ve tatsız bir gazdır. Oksijen oranı çok özel şartların dışında çok fazla değişmez. Yanma süreci için en az %16 oranında oksijene ihtiyaç vardır. Ortamdaki oksijenin bu oranın altında olması yanma verimini düşürür
Yangınlarda tutuşturucu kaynak olarak elektrik, sigara ve sıcak yüzeyler en fazla üzerinde durulması gereken olaylardır.
Patlama yanıcı maddelerin tamamının bir anda yanması veya gaz hale gelmesidir. ideal karışımda tutuşan parlayıcı maddenin, çok hızlı ve kontrol edilemeyen enerji açığa çıkarmasıdır. Patlama şiddeti olayın gerçekleştiği mekanın kapalılık durumu ile doğru orantılıdır. Patlama şiddeti ayrıca parlayıcı maddenin cinsi, miktarı ve uygun karışım özellikleri ile de doğru orantılıdır.
Kimyasal madde patlamaları genellikle kimyasal reaksiyonlar ile başlarlar. Gerek kullanılan hammaddelerin gerekse yarı mamul ve mamul maddelerin depolanması, taşınması ve kullanım safhalarında istenmeyen bir şekilde farklı kimyasallarla karşılaşması veya farklı ortamlarda bulunması, oluşabilecek reaksiyonlar sonucu bazen büyük patlamalara neden olabilmektedir. Basınç patlamalarına sebep olan basınçlı kaplar ve sistemler küçük ve büyük sanayinin her çeşidinde değişik boyutlarda bulunan sistemlerdir. İçlerinde zaman zaman parlayıcı gaz, patlayıcı gaz ve buharlar bulunduran bu sistemler, hava veya su yada su buharı da ihtiva etseler patlama riski taşırlar.
| Yangınlarda Tutuşma Kaynağı Olasılıkları | |
| Tutuşma Kaynağı | Olasılık % |
| Elektrik (Elektrik Tesisatı) | 23 |
| Sigara | 18 |
| Sürtünme (Kırılan parçalar) | 10 |
| Yüksek ısıdaki maddeler | 8 |
| Sıcak yüzeyler (Kazan, lamba vb.) | 7 |
| Yanan alev (meşale vb.) | 7 |
| Kıvılcım | 7 |
| Ani tutuşma(Birbirine sürtme) | 5 |
| Kesme ve kaynak işleri | 4 |
| Maruz kalma(Ateşin yeni yerlere taşınması) | 4 |
| Kundakçılık | 3 |
| Mekanik kıvılcım(Öğütücü, baskı…) | 2 |
| Erimiş maddeler | 2 |
| Kimyasal hareket | 1 |
| Statik kıvılcım | 1 |
| Yıldırım | 1 |
| Diğer | 1 |
Basınç altındaki sistemlerde basınç sebebiyle patlama riski içlerinde sıvı veya gaz bulunması ile ilgilidir. İçinde gaz bulunmayan, tamamen sıvı dolu olan kaplarda aşırı basınç oluşsa bile, kabın basınç direnci aşıldığında kapta yırtılma ile basınç boşalması olur. Ancak kapta gaz bulunması halinde durum oldukça farklıdır. Bu durumda kabın basınç direnci aşıldığında uygulanan fazla basınçla doğru orantılı olan şiddette bir patlama meydana gelir.
Gaz patlamaları, parlayıcı sıvılar ve gazlar genellikle ham petrolden elde edilen veya doğal olarak çıkarılan hidrokarbonlardan oluşmaktadır.
BAZI SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ
ILO Uluslararası Çalışma Örgütü (International Labour Organization)
HSE Sağlık ve Güvenlik Yöneticileri (Health and Safety Executives)
DMF Dimethylformamide
VCE Gaz Bulutu Patlaması (Vapor Cloud Explosion)
BLEVE Kaynayan Sıvı Genişlemesi Buhar Patlaması (Boiling Liquid Expanding Vapour Explosion)
TNT Trinitrotoluen
NFPA Ulusal Yangından Korunma Ajansı (National Fire Protection Agency)
